Gronings wooncollectief De Volle Leegte kiest voor lucht/water warmtepompen van NIBE

Twintig jaar geleden kocht een aantal particulieren in het Groningse dorpje Leegkerk een bouwvallige kop-hals-rompboerderij uit 1794, met de ambitie deze te transformeren tot een gemeenschappelijk woongebouw met zeven appartementen. Toen restauratie niet haalbaar bleek, werd de boerderij gesloopt en opnieuw opgebouwd. Voor verwarming en warmtapwater werden acht gasgestookte cv-ketels geïnstalleerd: een voor elk appartement en een voor de gemeenschappelijke ruimten. Begin 2023 besloot de VvE het gebouw te verduurzamen door de cv-ketels te laten vervangen door een energiezuinige collectieve warmtepompinstallatie van NIBE.

Eigen appartement met gedeelde voorzieningen

Co-housing project De Volle Leegte is rustig gelegen aan een smalle slingerweg, te midden van groene landerijen met fraaie vergezichten naar alle windstreken. De fors bemeten boerderij omvat zeven unieke appartementen, met veel variatie in woonoppervlaktes en indelingen. Daarnaast beschikken de bewoners van de appartementen over diverse gemeenschappelijk te gebruiken ruimtes, zoals een ontmoetingsruimte met open keuken (samen ruim 80 m2), een logeerkamer, een sauna en een werkplaats. Buiten delen de bewoners bovendien een royale tuin, een parkeerterrein en een fruitboomgaard. Iedereen is eigenaar van een appartementsrecht, het gebouw en de grond zijn gemeenschappelijk bezit en worden – net als een ‘gewoon’ appartementencomplex – beheerd door een Vereniging van Eigenaren (Vve). 

Van gas naar gasloos zónder bouwkundige ingrepen

Met het einde van de levensduur van de cv-ketels in het vooruitzicht, besloot de VvE dat het tijd was om de boerderij te verduurzamen met een warmtepompinstallatie. Een logische keuze, want in het recente verleden was bij de installatie van de zonnepanelen op het dak van de boerderij al rekening gehouden met de eventueel hiervoor benodigde extra capaciteit. De opdracht werd gegund aan Bongenaar Installatiebedrijf B.V. uit het nabijgelegen Winsum. Directeur Wouter Bongenaar blikt terug: “Nadat in overleg met de VvE was besloten om lucht/water warmtepompen toe te passen, hebben we eerst met behulp van NIBE DIM en op basis van het historisch gasverbruik de benodigde verwarmingscapaciteit berekend. Vervolgens hebben we de complete installatie ontworpen. Het uitgangspunt was daarbij dat de bewoners van elk appartement zelf hun comfort moeten kunnen bepalen.”

De keuze voor het fabricaat NIBE was voor de installateur vanzelfsprekend: “We werken het liefst altijd met NIBE, want daar hebben we uitstekende ervaringen mee. We kennen de aansluitschema’s en weten hoe alles werkt, waardoor de installatie en inbedrijfstelling redelijk soepel verloopt. NIBE heeft bovendien meer dan 40 jaar ervaring en levert goede kwaliteit. Dat is belangrijk, want we willen het beste comfort voor onze klanten. Wat daarnaast ook meehelpt: we hebben korte lijntjes met de servicemonteurs hier in het noorden, dus als er eens wat is weten we wie we moeten aanspreken. Dat werkt heel prettig.”

Collectieve installatie, individueel comfort

De collectieve warmtepompinstallatie is voorzien van twee in cascade geschakelde modulerende monoblock lucht/water warmtepompen: een NIBE F2120-20 en een NIBE F2120-16. De buitenunits staan buiten opgesteld tegen de achtergevels op de hoek van de boerderij. In de technische ruimte op de begane grond zijn de buitenunits aangesloten op een NIBE SMO 40, een uitgebreide regelunit die onder meer de cascaderegeling van de warmtepompen verzorgt. In de technische ruimte is tevens een NIBE UKV 20-750 buffervat met een inhoud van 741 liter opgesteld. Hiermee wordt de inhoud van de cv-installatie vergroot, waardoor de warmtepompen de opgewekte warmte beter kwijt kunnen en het systeem efficiënter werkt. “Dit type buffervat heeft bovendien als voordeel dat je er een of twee elektrische elementen in kunt monteren, zodat de installatie extra verwarmingscapaciteit heeft op heel koude dagen”. legt Wouter Bongenaar uit. “Bij deze installatie hebben we gekozen voor twee elementen van 6 kW waarmee in drie stappen een vermogen van 3, 6 of 12 kW kan worden bijgeschakeld. Dit wordt – afhankelijk van de verwarmingsbehoefte – geregeld door de NIBE SMO 40.”

Voor warmtapwater zijn zes van de zeven appartementen voorzien van een individuele NIBE MT-MB21 boosterwarmtepomp met een boilervat van 180 liter. Deze gebruikt het cv-water – dat een aanvoertemperatuur van 20 tot 50 °C heeft – om tapwater te verwarmen tot 65 °C. Dat kan bovendien niet alleen in het stookseizoen, maar zelfs in de zomer wanneer er geen cv-verwarming nodig is. In het kleinste appartement op de zolderverdieping paste echter geen boosterwarmtepomp. “Daarom hebben we daar een NIBE Eminent 55 elektrische boiler in een kledingkast ingebouwd”, aldus Wouter Bongenaar. “Maar ook die levert meer dan voldoende comfort voor een 1-persoonshuishouden.” Tot slot is ook de keuken in de gemeenschappelijke ontmoetingsruimte voorzien van een NIBE Eminent 55. 

Energieverbruik monitoren en individueel afrekenen

Omdat de bewoners van De Volle Leegte zeer energiebewust zijn, willen ze de energieprestaties van de installatie doorlopend kunnen monitoren. Alle appartementen zijn daarom voorzien van gigajoule-meters, zodat het energieverbruik per ruimte én het totale energieverbruik kan worden bepaald. De opwekinstallatie zelf is voorzien van een kilowattuur-meter die het opgenomen elektrische vermogen meet.

Geen bouwkundige aanpassingen

Opmerkelijk aan dit project is toch wel dat er geen enkele bouwkundige ingreep nodig was voordat de gasgestookte cv-ketels konden worden vervangen door een warmtepompinstallatie. Wouter Bongenaar hierover: “De boerderij is natuurlijk pas in 2006 volledig herbouwd en geïsoleerd conform de toenmalige normen. Qua isolatie was het dus eigenlijk best nog wel in orde. Op de begane grond lag bovendien al vloerverwarming, maar op de verdieping hebben we de conventionele radiatoren gewoon laten hangen.”

De praktijk zal het moeten leren…

Omdat de warmtepompinstallatie half februari 2023 pas in gebruik is genomen, valt er nog niet veel te zeggen over de prestaties van de installatie. Wouter Bongenaar: “Of onze capaciteitsberekeningen bijvoorbeeld in de praktijk uitkomen, is nog even de vraag. Voor een complex en uniek gebouw zoals dit is immers nauwelijks vergelijkingsmateriaal te vinden. We hebben daarom met de VvE enkele opties afgestemd voor het geval de installatie onverhoopt tóch niet het hele jaar door het gewenste comfort kan leveren of niet efficiënt genoeg presteert. Om te beginnen zouden we in zo’n situatie de conventionele radiatoren kunnen vervangen door grotere types óf door laagtemperatuur radiatoren. Ook zouden we een extra buffervat met zonnecollectoren kunnen installeren om de boosters van warmte te voorzien. Hierdoor hoeven de buitenunits – met name in de zomermaanden – minder draaiuren te maken. En mocht tot slot blijken dat de elektrische elementen in de installatie te vaak moeten bijspringen, dan kunnen we een derde buitenunit aan de cascadeopstelling toevoegen. Om deze laatste optie te kunnen onderbouwen, hebben we ook de elektrische elementen voorzien van een kilowattuur-meter. Zo zie je: aan alles is gedacht!”

Kenmerken van dit project

Locatie : Zijlvesterweg 6 – Groningen

Opdrachtgever : VvE De Volle Leegte – Groningen

Installateur : Bongenaar Installatiebedrijf B.V. – Winsum